--- spoiler ---
.en azından mevzuya girmişler diye pek beğendim, gerisinde mühim bir bilgi yoktu. devamlı aynı şeyleri söylüyorlar, yeni bir keşif yok. muhabbet de bitince evrenin sonuna geliyoruz.
.tabii sonundan başlamak gerekirse, evrenin sonunda tekrar tek noktaya iniş, oradan tekrar patlama gibi bir şeye geçiyorlar. bunu kuantum fiziği ile uyumlulaştırırken buluyorlar. kuantum fiziğine göre tekillik diye bir şey olamazmış. oradan yardırıyorlar. başka açıklamaları vardı. evrenin sonu ile ilgili çok fazla lagaluga yaptılar ama en fantastiği bu.
.bunun bir açıklama olması zor. evren sonsuza kadar gidecek, sonsuzdan beri de vardır demeye getiriyorlar. kara deliklere giden o kadar madde nereye gidiyor? her hangi bir şey yok olmuyor anlamına geliyor. tekrar tekrar geri dönüştürülüyor gibi anlatıyorlar.
.karanlık madde ve enerjiyi birlikte mi açıkladılar bilmiyorum ama büyük patlamadan 7 milyar yıl sonra evrenin genişlemesi hızlanmış. hızlanmanın kaynağını karanlık enerjiye bağlıyorlar. aynı zamanda madde gibi de anlatıyorlar. ikisi ayrı şeydi ama çaktırmıyoruz.
.esas belgeselin konusu uzay-zaman ama muhtevası hakkında bir şey demediler. bilemiyoruz diyerek geçiştiriyorlar. bilemiyorsan açıklayacakmış gibi niye belgesel yapıyorsun?
.uzay zamanı yerçekimi ile açıklamaya çalışıyorlar, her şeyi bir arada tutan altyapı olarak anlatıyorlar. hadi biraz anladık diyelim, bu sefer zaman nedir? onun açıklaması hiç yok.
.uzay-zaman aslında zamanı da ifade etmiyor ama bunun yapısı üzerinde zamanın hızı aynı uzayın genişlemesi, daralması gibi etkiler gösteriyor. zaten uzay-zamanı esneyen bir yapı, bez vs gibi anlatıyorlar. halbuki çok kere demişimdir, daha sonra başka belgesel ve filmlerde teyit de ettiler. iki boyutlu düşünmek doğru değil, tüm yönlerden esnetmesi gerekiyor. kara delik de içine göçmüş bir küre gibi olmalı.
.yer çekimi dalgaları meselesi ile geldiler. bu aynı zamanda uzay-zamanı anlatmak için kullanıldı ama baktığın zaman sadece dolaylı etkisinin tespiti var. buradan nereye giderler orası belli değil. çok hassas ölçümler, doğru olduğunu kanıtlamışlar, çok heyecanlanmışlar. çok mühim bir bilgi ama yine de uzay-zaman hakkında yeni bir şey söylemiyor gibi. en azından mevcut teorileri doğruluyor. iki kara deliğin kapışmasını evimiz dünyada aletlerle tespit edebilmek, çok enteresan bir şey.
.geriye kalan mühim bir bilgi yoktu. zaten bunların hiçbiri yeni değildi. güzel derleme, fazla efektler ve abartılı anlatımlarla anlattılar. bu ekibin hiçbirini beğenmiyorum ama arada gelen işini bilen bir tip var.
.zamanı anlatan abimiz, dvd'yi örnekliyor. geçmiş gelecek ve şimdiki zamanın hepsinin içinde olduğu disk uzay-zamanı temsil eder diyor. dvd'yi izlemek de zamanın akışı gibi diyor. güzel bir benzetme aslında. bir tek işini bilen abimiz de kendisi herhalde. yine de kara deliğe yaklaşınca anlatılan mevzular biraz dikkat çekmek için tasarlanmış gibi, zamanın yavaşlamasına falan lafım yok da oralara gidip radyasyondan gebermenin haricinde pek bir şeye takmazsın gibi geliyor. bir de kara deliğe düşünce zamanın durması, orada öylece asılman anlamına da gelmez gibi.
--- spoiler ---