--- spoiler ---
.manyetik güçler, elektro manyetik güçler. detaylara çok girmediler aslında. atom düzeyinde parçaların birbirine tutunması da fotonlarla oluyormuş, aynı şekilde mıknatısın arasındaki çekimi, itimi ileten de fotonlarmış. bunu yeni öğrendim. en azından belgesel buna yarıyor, ona sevindim.
.tabii şimdi bu güç olmasa ne olurdu demek a9 belgeseline dönüyor, dakikalarca parçaların dağılma görüntüsü veriyorlar. ulan anladık her şeyi parçalarına ayırmaya gerek yok ki? atom oluşmazdı işte, birden ortaya kalksa da atom ortadan kalkardı. şimdi önce güç mü vardı? yoksa önce kütle mi vardı? eh enerji önceyse bu durumda işin özüne karışmıştır, şak diye yok olamaz demek gerekmez mi? adamlar hala yok olsaydı da şuysa buysa.
.ikinci güzel bilgi galaksilerin yapısını belirleyen spiral kolları saran bir elektro manyetik alan olduğu fikriydi. tam gerçek bu mudur? bir tane karbon patlatarak bunu test ettiklerini söylüyorlar. çarpışma, yüklü tanecikler ve işte galaksi modellerinde gerçekleşen olaylarla oluşan elektro manyetik alan spiral kollar şeklindeymiş. tabii ortadaki büyük kara deliğin dönüş etkisi var ama sınırları belirleyen, dönen maddenin oluşturduğu yüklü taneciklerin manyetik alanları imiş.
.işte bu manyetik alan samanyolu galaksisinde fazladan yıldız oluşumunu engellemiş. artık bir trilyon diyorlar, on kat daha fazla yıldız olabilirdi diyorlar, diyorlar da diyorlar ama ilginç bilgi tabii bu da.
.geri kalan kısımda da işte dünyanın manyetik alanından bahsettiler. standart muhabbetler yanında elli bin ışık yılı ötedeki magnetar'ın etkisinin dünyadan hissedilme olayı var, 2004'de hissedilmiş. sanki duyduydum o ara ama tam hatırlayamadım. fazla yakın olursa dünyayı yok eder diyorlar, bunu hep diyorlar da allah koruyor herhalde hehe.
.diğer taraftan manyetik alanın yer değiştirme olayını da yeni duydum. o da güzel bilgiydi. adamlar minik bir dene yapıyor. minik derken tabii zor bir deney, dünyanın manyetik alanını taklit ediyor, sonra onu dünya ölçeğinde lavlardaki izlerkden doğruluyorlar. hani sanki neyi ararsan onu bulursun gibi ama diğer tarafta fizik kanunları aynı şekilde çalışıyor. orası güzel.
--- spoiler ---