--- spoiler ---
.büyük patlamanın ilk zamanlarına girelim demişler ama bilmediğimiz çok şey var diyerek bitirdiler. detaylıca incelemişler. hele higgs bozonunun bulunmasından sonra yapılmış bir belgesel bölümü olmasıyla da güzel ama işte yine de pek bir şey anlatmıyorlar.
.planck zamanının minikliğinden bahsediyorlar ve o kadar zamana bir sürü olay sığdırıyorlar. hiçbiri gözlemlenmiş bir şey değil. çoğu matematik formüllerinden çıkıyor. şu çarpıştırıcılar ile elde ettikleri sonuç bile matematik yorumları gibi bir şey aslında, bilemedim yani inansak mı ne yapsak?
.bir kere başı eksik, nerden ortaya çıktığı? çoklu evren, paralel evren şudur budur var bir sürü, o da cevap değil. hadi orayı geçtik. ilkin her şeyin bir arada olması ve fizik kanunlarının işlememesi meselesi var. bunu da anlayamıyoruz. onu da geçiyoruz ve işte minicik planck zamanına geliyoruz.
.enerji var, genişleme var, dört büyük kuvvetin yarım ayrışması var. bu şekilde açıklıyorlar. yerçekimi ve ayrışacak diğer kuvvet var. daha sonra zayıf nükleer kuvvet ve güçlü nükleer kuvvet olarak ayrılıyor. bir de yan ürün olarak elektromanyetizm mi ne çıkıyor. en azından ben böyle anladım.
.güçler ayrılmasından sonra madde ve anti madde var. bir milyarda bir asimetriklik ile bunca galaksi oluşmuyor diyor abimiz, yani ne bileyim hayret verici ama işte bunun hesabını neylen yaptınız? hangi matematik arkadaş, bir miktar şunları da basite indirgeyip anlatacak bir belgesel olsa makbule geçecek. artık hiçbirine inanmamaya başladım.
.çok ütopik işler gibi. higgs bozonu ve kütle olayını bulduk galiba diyorlar, millet gözyaşlarına boğuluyor. aslında güzel bir şey. kaç sene önce teorisini üretiyorsun ve adamlar buluyor. maddeye kütlesini veren higgs alanı ve bozonu, tanrı parçacığı. tabii teorilere oturduğu için keşif edasıyla anlatıyorlar. yoksa hiç bir şey belli değil.
.belgeselden idrak edemediğim anlatım, şu kuarkların sıvı bilmem nesi olması meselesi idi. çarpıştırarak nasıl sıvı bir hale dönüştürmüşler ve o dalgalar nedir?
.yerçekimi dalgalarından da bahsettiler, geçenlerde bunu da bulmuşlardı. teori olarak bahsettiler ve çok üstünde durmadılar.
.mikrodalga arkaplan ışıması olmazsa olmaz mevzulardan ama aynı zamanda sıcaklık ölçerinin patlama resmi ile insan çok benzetemiyor. hem göreceli olarak eş dağılmış deniyor hem bir patlama resmi falan var. onda da bir gariplik var ama anlarız zamanla işte.
.zaten çok minik zamanlar, ışıktan hızlı genişleme meselesi falan da var. ışıktan hızlı büyümemiş olsa garip olurdu ama hızlı gitme değil, mekanın genişlemesi o.
--- spoiler ---